Коррупцияга қарши курашда бутун дунё мамлакатлари стратегия ва тушунчалар учун хорижий тажрибаларга еътибор қаратади. Коррупцияга қарши самарали чора-тадбирлар ишлаб чиқишда бошқа халқларнинг муваффақиятлари ва камчиликларидан сабоқ олиш муҳим аҳамиятга ега. Глобал бошқарув учун қимматли сабоқ бўлиши мумкин бўлган хорижий тажрибалардан бир нечта асосий ёндашувлар пайдо бўлди.

Биринчидан, шаффофлик ва жавобгарлик асосий тамойиллардир. Швеция ва Янги Зеландия каби давлатлар ҳукумат ҳаракатлари ва қарорлар қабул қилиш жараёнлари жамоатчилик назорати учун очиқ бўлишини таъминловчи мустаҳкам шаффофлик қонунларини жорий қилди. Бу шаффофлик нафақат коррупцияни олдини олади, балки давлат институтларига ишончни мустаҳкамлайди.

Иккинчидан, институционал мустақиллик ва яхлитлик муҳим аҳамиятга ега. Сингапур ва Гонконг каби давлатлар коррупцияга оид ишларни холис тергов қилиш ва судга бериш учун кучли ваколатларга ва етарли ресурсларга ега бўлган мустақил коррупцияга қарши агентликларни ташкил етган. Ушбу институционал тузилма сиёсий аралашув таъсирини камайтиради ва коррупцияга қарши қонунларнинг адолатли бажарилишини таъминлайди.

Бундан ташқари, самарали ижро механизмлари муҳим аҳамиятга эга. Америка Қўшма Штатларининг Хорижий коррупция амалиётлари тўғрисидаги қонуни (ФCПА) ва Буюк Британиянинг Порахўрлик тўғрисидаги қонуни ички ва халқаро миқёсда порахўрлик ва коррупция билан шуғулланувчи шахслар ва корпорацияларга нисбатан қаттиқ жазоларни белгиловчи қатъий ҳуқуқий асосларга мисолдир. Бундан ташқари, халқаро ҳамкорлик муҳим рол ўйнайди. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Коррупцияга қарши Конвенцияси (УНCАC) каби ташаббуслар чегаралар оша коррупцияга қарши курашиш бўйича умумий стандартлар ва амалиётларни ишлаб чиқишда мамлакатлар ўртасидаги ҳамкорликни осонлаштиради. Ўзаро ҳуқуқий ёрдам шартномалари (МЛАЦ) ва екстрадиция тўғрисидаги шартномалар мамлакатларга хорижга қочиб кетган коррупционерларни жиноий жавобгарликка тортиш имконини беради.

Хулоса қилиб айтиш мумкинки, ҳар бир давлат коррупцияга қарши курашда ўзига хос муаммоларга дуч келаётган бўлса-да, хорижий тажрибаларни ўрганиш қимматли тушунча ва стратегияларни беради. Шаффоф, мустақил ва мажбурий коррупцияга қарши чора-тадбирларни қабул қилиш ва халқаро ҳамкорликни рағбатлантириш орқали давлатлар биргаликда глобал бошқарувни мустаҳкамлаши ва бутун дунё бўйлаб давлат ва хусусий секторларда ҳалолликни қўллаб-қувватлаши мумкин.

Шухрат ЖУМАНИЯЗОВ,

Ҳазорасп тумани "Бўстон" маҳалласи тадбиркорликни ривожлантириш, аҳоли бандлигини таъминлаш ва камбағалликни қисқартириш масалалари бўйича ҳоким ёрдамчиси.